Gaat AI de jurist vervangen?

Kunnen AI-tools goed juridisch advies geven? Bijna de helft van de Nederlanders heeft daar wel vertrouwen in. Dat blijkt uit een onderzoek dat rechtsbijstandsverzekeraar ARAG liet doen onder ruim 2.000 Nederlanders. Juristen van het bedrijf gebruiken AI nu al bij hun werk. “Kunstmatige intelligentie helpt ons om het recht voor iedereen zo toegankelijk mogelijk te maken.”

AI-tools zoals ChatGPT maken gebruik van kunstmatige intelligentie. Inmiddels heeft bijna de helft (44%) van de Nederlanders al wel eens zo’n tool gebruikt, blijkt uit het onderzoek. Van de jongere respondenten (24-34 jaar) heeft zelfs driekwart al ervaring met AI-tools. Hoger opgeleiden hebben er bijna drie keer zo vaak ervaring mee als lager opgeleiden, en mannen dubbel zo vaak als vrouwen.

Zo’n 13% van alle Nederlanders heeft AI-tools ook al wel eens gebruikt om juridisch advies in te winnen of een juridische reactie te schrijven. Ruim een derde overweegt om bij een juridisch conflict in de nabije toekomst eerst een AI-tool gebruiken om advies te krijgen en een juridische reactie te schrijven, en één op de tien Nederlanders zegt zelfs dat zeker te zullen doen.

De verwachtingen van AI zijn hooggespannen in de juridische dienstverlening. Veel standaard werk lijkt te verdwijnen, in de advocatuur maar mogelijk ook in de rechtspraak. ARAG zet kunstmatige intelligentie nu al in om het recht voor iedereen zo toegankelijk mogelijk te maken, legt CEO Marc van Erven uit. “We zijn kleinschalig gestart met pilots. Die zijn we nu aan het opschalen. Wij zien dat AI onze juristen helpt om efficiënter en beter te kunnen werken. Bijvoorbeeld door alle juiste stukken bij elkaar te zoeken, daarvan een samenvatting en eerste analyse te maken en gespreksverslagen op te stellen. Hierdoor dalen de kosten voor de dienstverlening en neemt de kwaliteit toe.”

Nederlanders overwegend kritisch op AI in de rechtspraak 
AI-tools helpen advocaten nu al om de uitkomst van rechtszaken beter te voorspellen. In sommige landen doet een AI-tool een voorstel voor een vonnis, dat een rechter daarna nog wel moet bekrachtigen. In Canada is er zelfs een online rechtbank waar mensen zonder advocaat hun zaak voor de rechter brengen. Ook in Nederland werkt de Rechtspraak aan een AI-strategie. Dat kan bijvoorbeeld een oplossing zijn voor het grote tekort aan juristen en de lange wachtlijsten voor mensen die recht zoeken.De onderzoekers vroegen Nederlanders hoe zij tegen deze ontwikkelingen aan kijken. Het grootste deel is behoorlijk kritisch, of zelfs ronduit tegen. Slechts 3% is ronduit enthousiast. Ongeveer een kwart ziet het als een positieve ontwikkeling waarvan we de voordelen moeten benutten. Wel moeten er duidelijke regels zijn, vindt deze groep, en: een mens moet uiteindelijk altijd de beslissing nemen. 

Bijna de helft heeft vertrouwen in juridisch advies van AI
Mannen, jongeren en hoger opgeleiden - die vaker ervaring hebben met AI-tools - zijn positiever over deze ontwikkelingen dan vrouwen, ouderen en lager opgeleiden. Dat correspondeert met hun vertrouwen in AI-tools in het algemeen, zoals ChatGPT. Ongeveer de helft van alle Nederlanders heeft daar wel vertrouwen in en 7% ‘veel vertrouwen’. Als het specifiek gaat om het inzetten van AI voor juridisch advies geeft bijna de helft (45%) aan daar vertrouwen in te hebben. Onder Nederlanders die AI zelf al wel eens hiervoor hebben ingezet heeft zelfs driekwart hier vertrouwen in.

De belangrijkste factor die invloed heeft op het vertrouwen van Nederlanders in het inzetten van AI-tools voor juridische oplossingen is de inhoudelijke kwaliteit: 58% kijkt hier vooral naar. Daarnaast weegt het waarborgen van de privacy zwaar: de helft noemt dit. Belangrijk voor het vertrouwen is voor veel respondenten ook of er een mens bij betrokken is om adviezen of brieven te controleren en om de uiteindelijke beslissingen te nemen.

Van Erven: “Ik begrijp de mensen wel die zeggen: er moet altijd ook een mens naar kijken. Bij ARAG zien we AI als een waardevolle ondersteuning, maar er kijkt ook altijd een mens naar je zaak. De AI-tool die we bij ARAG ontwikkelen, trainen we zelf, met eigen data en in een afgeschermd gebied. Daardoor kunnen we de privacy waarborgen, net als de inhoudelijke kwaliteit.”