Vijf vragen over de gevolgen van overstromingen op de financiële sector

Extremere waterstanden komen steeds vaker voor in ons land. Wat zijn de effecten van overstromingsrisico’s op de financiële sector? Samen met Deltares De Nederlandsche Bank (DNB) het op een rij.

Als centrale bank onderzoeken we voortdurend wat de risico’s zijn voor het financiële systeem als omstandigheden ingrijpend veranderen. Wat, bijvoorbeeld, als Nederland op verschillende plaatsen overstroomt? We hebben recent al gezien hoe groot de impact kan zijn voor huishoudens en bedrijven. Nieuw onderzoek van DNB en wateronderzoeksinstituut Deltares brengt in kaart in welke mate gebouwschade tot hogere kredietrisico’s voor banken zou leiden. Vooralsnog blijkt dat mee te vallen. Hieronder leggen we uit waarom.

Welk verband is er tussen klimaatverandering en de financiële sector?
Een kwart van de oppervlakte van Nederland ligt onder zeeniveau en ongeveer de helft van het land is blootgesteld aan overstromingen vanuit de kust en de rivieren. Een groot deel van ons vastgoed ligt in het overstromingsgevoelige deel van ons land, vastgoed dat een groot deel uitmaakt op de balans van banken. Leningen voor woningen en kantoren vormen bijna de helft van de bezittingen van Nederlandse banken. Overstromingen, kunnen dus een financieel risico betekenen voor banken.

Er is veel geschreven over de klimaatrisico’s voor de woningmarkt en hoe dit de financiële sector raakt. Waarom nieuw onderzoek?
In een tijd met toenemende zorgen over zeespiegelstijging en toenemende piekafvoeren in de rivieren is het logisch dat de link tussen overstromingen en de financiële sector wordt onderzocht. Er is de laatste tijd dan ook veel aandacht voor dit thema. Het is belangrijk om daar ook te kijken naar mogelijke systeemrisico’s. Een overstroming zou een deel van ons land tegelijkertijd raken. Omdat de gebouwschade in zo’n geval meestal niet verzekerd is, ligt het voor de hand dat een aantal banken tegelijkertijd rekening moet houden met hogere kredietrisico’s. Het is belangrijk om te weten in welke mate risico’s dan kunnen oplopen voor het bankwezen als geheel. Als die risico’s te hoog worden, kan dit bijvoorbeeld leiden tot een terugloop in de kredietverlening.

Hoe groot is het probleem nu eigenlijk?
Op het eerste gezicht lijkt het mee te vallen. Als een overstroming nu zou plaatsvinden, schatten we in dat kredietrisico’s van banken als gevolg van gebouwschade maar beperkt oplopen. De schade aan gebouwen met een hypotheek ligt tussen de 0,5 en 10 miljard euro. Zulke schadebedragen zullen banken vermoedelijk niet direct in de problemen brengen. Maar, belangrijk om hierbij meteen te noemen: het onderzoek gaat uit van de situatie zoals die nu is. De gevolgen van klimaatverandering: vaker extreem weer en een stijgende zeespiegelstijging, zijn bijvoorbeeld niet meegenomen. Ook andere schadetypes die vooral bij een zeer omvangrijke overstroming tot hogere risico’s voor banken leiden, zijn hier niet onderzocht. Het gaat bijvoorbeeld om schade aan infrastructuur of het feit dat bedrijven niet langer kunnen produceren. Daarvoor is vervolgonderzoek nodig.

Waarom lijkt de impact vooralsnog mee te vallen?
Vooropgesteld, elke overstroming raakt betrokkenen natuurlijk hard. Alles in het Nederlandse waterbeleid is erop gericht om dit soort ernstige situaties te voorkomen.

Hoewel ongeveer de helft van Nederland kans loopt om te overstromen, zal tijdens één gebeurtenis (veel) minder dan de helft tegelijkertijd overstromen. Zelfs bij een zeer omvangrijke overstroming wordt een groot deel van de leningenportefeuille niet geraakt.

Hier komt bij dat van de meeste panden in de risicogebieden de waarde gemiddeld genomen bijna twee keer zo hoog is als de uitstaande hypotheek. Dit betekent dat de waarde van het onderpand door de opgelopen schade zou moeten halveren om in de buurt van de hypotheekwaarde te komen. Dat gebeurt in de onderzochte overstromingsscenario’s niet op grote schaal. De overstromingsschade is meestal een stuk minder dan de helft van de woningwaarde.

Wat verwacht DNB van de financiële sector als het gaat om klimaatverandering?
Door klimaatverandering zal extreem weer vaker voorkomen. Het is van belang dat banken, maar trouwens ook andere financiële organisaties, tijdig in kaart brengen wat de effecten dan kunnen zijn. Dit onderzoek richt zich op één belangrijk effect van overstromingen. Gebouwen worden in geval van een overstroming minder waard, terwijl de uitstaande hypotheek of lening onveranderd blijft. Bij gedwongen verkoop  kunnen banken dan een lagere waarde terugverwachten. Leningen zijn ook risicovoller; er is de kans dat hypotheken niet kunnen worden terugbetaald. Het is belangrijk dat  elke bank dit soort factoren in de analyse van financiële risico’s meeneemt.