Kwetsbare digitale infrastructuur vormt risico voor energietransitie

Wil Nederland de klimaatdoelen halen, dan moet ons land op korte termijn investeren in de veiligheid van de digitale infrastructuur. Dat stelt Agentschap Telecom, onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken, naar aanleiding van het op maandag 12 juli gepubliceerde rapport ‘Agentschap Telecom in de energietransitie’.

De energieambities leunen sterk op de digitale infrastructuur. Maar, zo waarschuwt het agentschap, die afhankelijkheid brengt risico’s met zich mee. Om daar beter inzicht in te krijgen en vertraging van de transitie te voorkomen, start het agentschap een aantal onderzoeken en neemt het initiatief tot verdergaande samenwerking met betrokken organisaties.
 

Cyberrisico’s
Met de toenemende digitalisering in de energiesector nemen de cyberrisico’s toe. Door gehackte apparatuur massaal en gelijktijdig in- of uit te schakelen kan overbelasting op het energienet gecreëerd worden. Dat kan uiteindelijk leiden tot uitval. Ook het gebruik van kunstmatige intelligentie, bijvoorbeeld voor het aansturen en bewaken van de energiebalans op het net, is nog niet zonder risico’s.

Risico’s stoorsignalen
Zonnepaneelinstallaties zijn cruciaal voor de energietransitie. In het jaarbericht 2020 meldde Agentschap Telecom al dat ze storing kunnen veroorzaken op andere apparatuur. Ook andere apparaten kunnen storing veroorzaken. Als ze ondeugdelijk zijn gefabriceerd, onjuist worden gebruikt of foutief zijn geïnstalleerd, kunnen ze stoorsignalen uitzenden die ertoe kunnen leiden dat andere apparaten en diensten niet meer goed functioneren.

Risico’s voor het meten en afrekenen van energieverbruik
De energietransitie betekent dat consumenten en bedrijven op een andere wijze energie gaan afnemen en afrekenen. Denk aan slimme meters, het opladen van een elektrische auto aan een laadpaal of het meten van het gebruik van waterstof. Het meten en registreren van dat energieverbruik moet net zo veilig en betrouwbaar zijn als bij het traditionele ‘tanken aan de pomp’.

Verhoogd risico op graafschade
In verband met de energietransitie moeten er nieuwe kabels en leidingen onder de grond gelegd worden. Dat is nodig om elektriciteitsnetten uit te breiden of te verzwaren, of voor de aanleg van warmte- of waterstofnetten. Maar graven is niet zonder risico. Als het onzorgvuldig gebeurt, kan het leiden tot schade aan kabels en leidingen die al in de grond liggen. De graafsector is er de afgelopen jaren niet in geslaagd de graafschades te verminderen. Dat is zorgelijk omdat de energietransitie zal leiden tot nog meer graafwerkzaamheden.

Inzicht en onderzoek
Agentschap Telecom stelt dat het noodzakelijk is beter inzicht te krijgen in de mogelijke (maatschappelijke) risico’s van de energietransitie, zodat deze vroegtijdig aangepakt kunnen worden en niet voor onnodige problemen of vertraging in de transitie zullen zorgen. Daarom doet Agentschap Telecom dit jaar onder andere onderzoek naar de toepassing en impact van kunstmatige intelligentie in de elektriciteitsketen en de risico’s van elektrische apparatuur die zowel aan het elektriciteitsnet als het internet gekoppeld is (zoals laadpalen, warmtepompen, zonne-energiesystemen of thuis-accu’s). Vanuit nationale en internationale netwerken werkt Agentschap Telecom aan de standaardisatie van cyberveilige apparatuur en diensten. Bovendien intensiveert Agentschap Telecom zijn onderzoek naar mogelijk verstorende apparatuur. Indien nodig haalt het agentschap verstorende apparatuur van de markt.

Samenhang
Zo pakt Agentschap Telecom zijn verantwoordelijkheid in de energietransitie. Maar voldoende is dat nog niet. Het welslagen van de energietransitie vereist samenhang en integraliteit. Om alle mogelijke risico’s tijdig in kaart te brengen roept Agentschap Telecom op tot verdergaande samenwerking tussen toezichthouders en andere betrokken organisaties.