Maandcolumn Enno Wiertsema: Het verhaal achter de cijfers

Eens in de zoveel tijd wordt me gevraagd hoeveel kantoren bij Adfiz zijn aangesloten. En elke keer weer antwoord ik dan dat dergelijke cijfers niet zoveel zeggen en dat ik het belangrijker vind om inzicht te geven in het marktaandeel dat al deze leden samen vertegenwoordigen. Want cijfers zijn net zo belangrijk als dat ze misleidend kunnen zijn. Als je er niet goed naar kijkt, ze niet goed begrijpt en ze niet goed interpreteert kan dat leiden tot onzinconclusies.

Dat kale cijfers lang niet altijd alles zeggen, merken we ieder jaar opnieuw bij het samenstellen van Advies in Cijfers dat vandaag weer verschijnt. Door onderzoeken en studies van voor tot achter uit te pluizen, samen te brengen en echt te begrijpen, merken we dat het voor de beeldvorming nogal wat uitmaakt hoe je cijfers presenteert.  

Om je een voorbeeld te geven: uit onderzoek van het CBS, blijkt dat 79% van de Nederlanders goed scoort op digitale vaardigheden en tenminste over de basisvaardigheden beschikt (voor de EU ligt dat cijfer op 54%). 'Helemaal niet slecht', zou je denken. Maar als we inzoomen op deze cijfers en kijken naar de digitale vaardigheden per leeftijdscategorie zien we dat deze vaardigheden fors afnemen naarmate de leeftijd toeneemt. En dan blijkt ineens dat de digitale vaardigheid van 65 tot 75-jarigen tot onder de 30% is gezakt. En voor de leeftijdsgroep 75 jaar en ouder zelfs tot onder de 20%. Als je rekening houdt met het gegeven dat Nederland ruim 3,6 miljoen 65-plussers telt, dan geeft dat toch ineens een heel ander beeld van hoe het met de digitale vaardigheid van (groepen) Nederlanders is gesteld.  

Ook de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) heeft onderzoek gedaan naar de digitale vaardigheden van mensen en daarbij een uitsplitsing gemaakt naar digitale financiële vaardigheden. In dat onderzoek haalt gemiddeld 56% van de Nederlanders de minimale streefscore van digitale financiële vaardigheid. Dat is niet zo'n mooie score als bij het onderzoek van CBS, maar wel nog steeds meer dan de helft. Echter, als je bedenkt dat 78% van de Nederlanders financiële producten en diensten online regelt, terwijl ruim 40% daarvan niet eens de minimale streefscore van digitaal financieel vaardig haalt, is het beeld dat blijft hangen toch een stuk minder rooskleurig. Sterker nog, dat is zelfs zorgelijk.

Een ander voorbeeld van hoe interpretatie en presentatie de beeldvorming kan sturen, was een van de conclusies die werd getrokken uit het door Centerdata – in opdracht van MinFin – uitgevoerde onderzoek De vraag naar financieel advies. Daaruit zou blijken dat ‘angst voor de adviseur' voor consumenten een belangrijke drempel is om advies in te winnen bij een adviseur. Maar ook hiervoor geldt dat als je wat grondiger in het onderzoek duikt en de uitkomsten echt probeert te begrijpen een heel ander beeld naar voren komt. Want wat blijkt? Consumenten zijn niet bevreesd voor een financieel adviseur, maar voelen schaamte om over hun geldzaken te praten en zijn bang om informatie te delen of om een negatieve indruk te maken over hun eigen financiële kennis of situatie. Dat is de echte reden waarom mensen minder snel naar een adviseur gaan. Of waarschijnlijk überhaupt niet de hulp van een ander zoeken.

Ik stipte het hierboven al aan: voor onze uitgave Advies in Cijfers spitten we ieder jaar opnieuw vele onderzoeken en studies door. Niet door alleen de cijfers te publiceren, maar ook door de cijfers achter de cijfers te interpreteren, verbanden te leggen en oprecht te willen begrijpen welk verhaal de cijfers vertellen. Dat hebben we ook voor de editie 2024-2025 gedaan. Deze is vanaf nu hier online te raadplegen. De papieren versie wordt woensdag 18 september gepresenteerd tijdens het Adfiz Najaarsevent (heb je je daarvoor nog niet aangemeld? Klik dan hier) en daarna – als vanouds – verspreid onder de leden en onze stakeholders. En als je vragen hebt of wilt sparren over deze cijfers, schroom dan niet om contact met me op te nemen.