Geen vergunning: geen aansprakelijkheid?

Het ging op 7 augustus 2022 vreselijk mis bij het onderdeel kogelslingeren van de Nederlandse kampioenschappen Highland Games. Bij een wandeling in de naastgelegen siertuin komt een inwoner van Geldrop om het leven door een rondvliegende zware metalen bal. Hoe kon dit gebeuren?

In deze blog wordt er behandeld wat er is gebeurd, welke fouten er door gemeente en de evenementenorganisatie zijn gemaakt en of iemand aansprakelijk is voor het overlijden van het slachtoffer.

Feiten
Op 7 augustus 2022 werden de Nederlandse kampioenschappen Highland Games georganiseerd. Dit evenement vond plaats op een evenemententerrein. Daar achter lagen er siertuinen. De terreinen werden van elkaar gescheiden door één heg. Een ervaren kogelslingeraar heeft per ongeluk zijn kogel óver de heg geslingerd, waarbij deze kogel op een nietsvermoedend slachtoffer terecht is gekomen. Hij is daarbij overleden.

Deze week publiceerde de gemeente Geldrop het vreemde bericht dat er voor het evenement geen vergunning was aangevraagd, doch dat de gemeente wel op de hoogte was van het evenement door reclames en berichten uit de krant. De gemeente was in de veronderstelling dat er een permanente evenementenvergunning was verleend voor de locatie, maar dit bleek niet het geval te zijn. De organiserende stichting van de Highland Games heeft aangegeven zich te hebben gefocust op de praktische organisatie en niet op de vergunning.

Belang vergunning
Een vergunning is niet alleen een papiertje met daarop de toestemming van de gemeente om iets te organiseren. Indien er veiligheidsrisico’s bestaan kan de gemeente aan een vergunning voorwaarden verbinden om ervoor te zorgen dat de veiligheid wordt gewaarborgd. Naar aanleiding van het Monstertruckdrama in Haaksbergen heeft de rechter zelfs beslist dat een gemeente voor het afgeven van een vergunning de veiligheidsrisico’s moet inschatten en een oordeel moet vormen over de vraag hoe kan worden gewaarborgd dat omstanders en publiek veilig aanwezig kunnen zijn bij het evenement. Omdat er echter nooit een vergunning is aangevraagd, heeft deze veiligheidstoets niet kunnen plaatsvinden.

Aansprakelijkheid gemeente
Dat hoeft mijns inziens echter niet te betekenen dat de gemeente niet aansprakelijk kan worden gesteld in deze zaak. De gemeente was namelijk (zo blijkt uit berichtgeving vlak na het ongeval) in de veronderstelling dat er wel een vergunning was en het was op de hoogte van het te organiseren evenement. Desondanks hebben zij nagelaten te beoordelen of die vergunning voldoende was voor dit evenement of dat er aanvullende voorwaarden aan de vergunning verbonden diende te worden. Ook geldt dat als de gemeente dacht dat zij een vergunning hadden verleend – in de vorm van een permanente vergunning – er bij risicovolle activiteiten een toezichtstaak is weggelegd voor de gemeente. Niet is gebleken dat de gemeente op enig moment toezicht heeft gehouden om de veiligheid te controleren.

Aansprakelijkheid organisatie
Dat de gemeente een steek heeft laten vallen betekent echter niet dat de organisatie van het evenement wordt gevrijwaard van aansprakelijkheid. Vergunning of niet, een organisatie van een evenement heeft de zorgplicht om de veiligheid te waarborgen. Welke maatregelen getroffen dienen te worden hangt af van de zogenoemde Kelderluik-criteria. Kort samengevat komen deze criteria neer op het volgende:

• Hoe gevaarlijker het evenement of de activiteiten, hoe meer maatregelen noodzakelijk zijn;
• Hoe groter de kans op letsel of schade, hoe meer maatregelen noodzakelijk zijn;
• Hoe ernstiger het letsel of de schade zal kunnen zijn, hoe meer maatregelen noodzakelijk zijn;
• Hoe makkelijker/goedkoper de maatregelen zijn, hoe minder reden er is deze toe te passen.

De Highland Games betreffen activiteiten waarbij er met zware objecten wordt gegooid, geduwd en getrokken. Men had redelijkerwijs kunnen aannemen dat het risico bestond dat deze objecten het evenemententerrein zou kunnen verlaten, waardoor er een ernstig gezondheids- en veiligheidsrisico bestond voor het publiek en personen om het evenemententerrein heen. Voor zover ik kan controleren zijn er géén veiligheidsmaatregelen genomen in die zin dat er een ruimte om het sportterrein was afgezet, zodat er een veilige afstand bestond tussen deelnemers en publiek. Ook zijn er geen waarschuwingsborgen om het terrein geplaatst. Het lijkt derhalve mogelijk de organisatie van de Highland Games aansprakelijk te stellen voor de schade wegens het overlijden van het slachtoffer.

Invloed vergunning op aansprakelijkheid
Maar wat als de gemeente wel een vergunning had afgegeven, kan de organisatie dan alsnog worden aangesproken? Het antwoord op die vraag is vaak wel. De organisatie heeft altijd een eigen verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het evenement veilig verloopt voor omstanders, bezoekers en deelnemers. Dit is bevestigd door de Hoge Raad op 10 maart 1972: “het verkregen zijn van zo’n vergunning degeen die overeenkomstig die vergunning handelt, dan ook niet vrijwaart voor de aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad.”

Conclusie
Bij gevaarlijke evenementen hebben zowel de gemeente waarin het evenement plaatsvindt als de organisatie een eigen verantwoordelijkheid voor het veilig laten verlopen van het evenement. Een gemeente moet de veiligheidsrisico’s inschatten en indien nodig voorwaarden verbinden aan de evenementenvergunning. Een organisatie moet naar gelang de kans op (ernstige) gezondheidsschade noodzakelijke veiligheidsmaatregelen nemen. In deze zaak lijkt het op beide vlakken finaal mis te zijn gegaan en bestaat er de mogelijkheid dat beide partijen door de nabestaanden aansprakelijk kunnen worden gesteld.