Oorlog in Oekraïne treft net herstelde economie

Vooral door de uitzonderlijk hoge prijsstijging van energie komt de geraamde inflatie dit jaar gemiddeld uit op 8,7%. Daarna volgt een daling naar 3,9% in 2023 en 2,4% in 2024. De geraamde kerninflatie (inflatie zonder energie en voeding) is 3,9% in 2022 en neemt daarna af naar 2,6% in zowel 2023 als 2024. De inflatie is in eerste instantie vooral hoog door de energieprijzen, maar de hoge kerninflatie laat zien dat de prijsstijgingen zich verbreden naar steeds meer goederen en diensten. De macro-economische cijfers in deze raming verhullen de onderliggende verschillen tussen huishoudens, bedrijven en instellingen. Een deel van de mensen wordt relatief zwaar getroffen door de snel gestegen energieprijzen.

De arbeidsmarkt is alweer uiterst krap, met breed gevoelde personeelstekorten. Volgend jaar groeit de arbeidsvraag nauwelijks, maar ook het arbeidsaanbod loopt tegen zijn grens. De geraamde werkloosheid komt in 2022 gemiddeld op 3,3% van de beroepsbevolking. Daarna volgt een lichte toename (naar 3,6% en 3,4%). Door de krapte op de arbeidsmarkt en de hogere inflatie nemen de loonstijgingen toe. Naar verwachting loopt de contractloonstijging (bij bedrijven) op van 2,9% in 2022 naar 3,9% in 2023 en 4,0% in 2024. Het geraamde overheidstekort en de schuldquote nemen af, ondanks de sterke groei van de overheidsbestedingen in 2023 en 2024. Het begrotingssaldo verbetert van -2,1% bruto binnenlands product (bbp) in 2022 naar -1,7% bbp in 2023 en -1,6% bbp in 2024.

Beleidsaanbevelingen

Herverdeling van inkomenseffecten energie-inflatie

De overheid kan de financiële gevolgen van hogere energieprijzen voor huishoudens niet voorkomen, maar kan deze wel herverdelen. In dat geval moeten overheidsmaatregelen gericht zijn op de groepen die het hardst worden geraakt. Vooral huishoudens met lagere inkomens voelen de forse en schoksgewijze prijsstijging van energie en voedingsmiddelen in de portemonnee. En de maatregelen ondersteunen liefst de duurzaamheidsdoelstellingen van het kabinet. Daarbij is het met de huidige krapte in de economie belangrijk om verder stimulerend begrotingsbeleid op macro-economisch niveau te voorkomen. Maatregelen voor compensatie van hogere energieprijzen moeten bovendien tijdelijk blijven.

Ruimte voor loongroei
Waar ruimte voor loonstijgingen is, kunnen die voor werkenden een deel van de hoge inflatie opvangen. Hoewel bij verschillende individuele bedrijven en bedrijfstakken ruimte is voor loonstijgingen, moet tegelijkertijd worden voorkomen dat lonen automatisch en volledig meestijgen met de inflatie. Dat zou de inflatie verder aanwakkeren en de bedrijvigheid ondermijnen.

Energiebeleid in belang van duurzaamheid
Op korte termijn kunnen maatregelen nodig zijn voor de leveringszekerheid en betaalbaarheid van energie. Dit kan niet zonder aandacht voor de effecten daarvan op duurzaamheid en moet ook worden aangegrepen om stappen te zetten naar de noodzakelijke energietransitie.

Alternatief scenario met zwaardere economische impact van oorlog in Oekraïne
In een alternatief scenario houdt de oorlog in Oekraïne langer aan en verloopt deze nog ernstiger dan in de raming is verondersteld. Dit gaat samen met meer onzekerheid, hogere energie- en voedselprijzen en verder dalende wereldhandelsgroei. In dat scenario groeit het bbp in 2022 met 0,8 procentpunt minder dan geraamd, en loopt de inflatie verder op naar 10,8%. In 2023 zou een bbp-krimp van 0,4% volgen, bij 5,1% inflatie, gevolgd in 2024 door een lichte bbp-groei van 1,3%. In een uitbreiding van dit scenario stopt ook de toevoer van Russische energie naar Europa, wat bij bedrijven leidt tot uitval van de productie. In dat geval volgt een recessie, met in 2022 nog een lichte groei van 0,4%, maar in het jaar daarop een krimp van 1,5%. In 2024 herstelt de groei in dat scenario weer naar 3,0%.