Vereende: Nucleaire ontwikkelingen en verzekeringsoplossingen

Omdat het internationale stelsel van Atoompools al jaren zijn nut heeft bewezen, zijn er voor de komende jaren ontwikkelingen op komst die bij uitstek binnen het samenwerkingsverband uitgewerkt kunnen worden. Los van de bilaterale ontmoetingen komen Atoompools uit de gehele wereld eenmaal per jaar samen op één plek, voor het Nuclear Pool Forum. Begin juni vond de editie van 2023 plaats in Dublin. De samenkomst van managers en acceptanten uit deze branche biedt de gelegenheid om met elkaar ideeën uit te wisselen over technologische, maatschappelijke en politieke ontwikkelingen in de nucleaire verzekeringswereld.

Energietransitie
De energietransitie vraagt om ingrijpende politieke en maatschappelijke keuzes, maar ook technologische ontwikkelingen kunnen een grote bijdrage leveren aan de net zero doelstellingen van de Europese Unie. Bij technologische ontwikkelingen ontstaan vanzelf nieuwe verzekeringsbehoeften. Vanuit de behoefte naar CO2-neutrale energiebronnen is in een aantal landen een hernieuwde interesse in nucleaire energie ontstaan die zich misschien nog wel het beste laat omschrijven als een nucleaire  renaissance.

Renaissance omdat kernenergie in de laatste 50 jaar ook duidelijk minder populaire periodes heeft gekend. Dit laatste zagen we terug in landen om ons heen, zoals België, waar er juist een afbouw heeft plaatsgevonden in het aantal operationele reactoren, en Duitsland, dat in april zelfs de laatste reactoren heeft stilgelegd. 

De Atoompool is een sprekend voorbeeld van een samenwerkingsverband op nationaal en internationaal niveau. Het stelsel van in elk land opererende Atoompools bestaat uit lokale (nationale) verzekeraars, die mee tekenen op elkaar risico’s. Dat is al tijden een stabiele methode gebleken om zware en moeilijk verzekerbare risico’s te kunnen verzekeren. Bovendien is er een noodzaak om, in het geval van een nucleaire ramp, internationaal gezamenlijk op te trekken omdat de effecten van een kernramp niet stoppen bij de landsgrens.

De Nederlandse regering heeft er echter voor gekozen om te streven naar de bouw van twee nieuwe kerncentrales voor het jaar 2035, naast de bestaande reactor in Borssele. Deze centrales zouden in circa 15-20% van de totale Nederlandse energiebehoeften moeten gaan voldoen.
Ook in veel andere landen over de hele wereld zien we dat er hernieuwde interesse is om moderne en veiligere reactoren te bouwen die een deel van het verbruik van fossiele brandstoffen kunnen overnemen. Kernenergie, ondanks de bezwaren, wordt nog steeds gezien als een energiebron die in de transitiefase naar volledige duurzame energie een waardevolle bijdrage kan leveren. 

In China worden in rap tempo nieuwe centrales gebouwd en in Europa maken vooral Frankrijk en Groot-Brittannië plannen voor de bouw van meerdere nieuwe centrales. Ook landen zonder bestaande nucleaire industrie, zoals Polen en Turkije, zijn volop bezig met de ontwikkeling van kerncentrales. Zelfs landen met een grote voorraad fossiele brandstoffen, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, sorteren voor op een fossielvrije toekomst en hebben in de afgelopen jaren meerdere reactoren opgestart.

Technologische vooruitgang
Enkele hoopvolle nucleaire technologieën kunnen in de toekomst de nucleaire industrie veranderen. Zo zijn de Small Modular Reactors (SMR’s) in de ontwikkelingsfase. Dit zijn kernreactoren die een lager vermogen leveren, maar wel sneller en goedkoper te produceren zijn. Deze kleine centrales nemen minder ruimte in en zijn daarom meer lokaal inzetbaar ten behoeve van de energievoorziening aan de zware industrie of grootstedelijke gebieden. De vraag is of dergelijke reactoren -gezien hun lagere risico’s- wel een hoge verzekeringslimiet voor aansprakelijkheidsschades, van meer dan €1 miljard, nodig hebben, of dat een veel lagere limiet volstaat. Op dit moment is het nog onduidelijk welke limieten de politiek voor dergelijke reactoren vast wil stellen.

Daarnaast worden er momenteel particuliere vrachtschepen ontwikkeld die worden aangedreven door een kleine kerncentrale in het ruim van het schip. Bovendien wordt er zelfs gedacht aan drijvende kleine kerncentrales die kunnen dienen als energieleverancier bij de bouw van offshore windparken. Dit verandert in essentie de structuur van de Atoompools. Op dit moment worden enkel centrales op – vanzelfsprekend- één locatie verzekerd en kan aansprakelijkheid van een nucleair transport worden verzekerd. In de toekomst moeten we gaan denken aan een mengvorm tussen beide pijlers van de Atoompool. Wanneer een centrale mobiel wordt, kan er over grondgebied, over territoriale wateren en over open zee wordt bewogen. Dan kunnen er verschillende aansprakelijkheidsregimes en internationale verdragen geraakt worden. De branche zal in dat geval mee moeten bewegen om passende verzekeringsoplossingen klaar te hebben wanneer de technologische ontwikkelingen in de praktijk worden gebracht.

Ook de thorium-reactor is een technologische ontwikkeling die met name in China in een vergevorderd stadium is. Thorium-reactoren worden verondersteld veiliger te zijn doordat een zogenaamde meltdown, waar veel nucleaire straling vrij komt, niet mogelijk is. Het aansprakelijkheidsrisico zou hiermee ook significant lager worden. Daarnaast wordt veel verwacht van gesmolten zout-reactoren omdat ook deze reactoren in de basis veiliger zijn, en met lager verrijkt uranium kunnen werken, en zelfs bestaand nucleair afval als brandstof kunnen gaan gebruiken in de toekomst.

Zou een nucleaire installatie van de soorten zoals hierboven genoemd, überhaupt nog als een zwaarder risico dan een energiecentrale op een fossiele brandstof worden gezien? Het is nog te ver weg voordat dergelijke centrales gemeengoed zullen zijn, maar het zou veel effect kunnen hebben op het pool-stelsel zoals we dit nu kennen.

Kortom, de wereld heeft voor de komende jaren een aantal enorme uitdagingen voor zich en ook binnen de nucleaire verzekeringsbranche zijn nog diverse vraagstukken op te lossen.