Hersenletsel bij kinderen is een ernstig onderschat probleem

Professionals in de letselschade krijgen geregeld te maken met zaken waarin een cliënt hersenletsel heeft opgelopen. We spreken dan van niet-aangeboren hersenletsel (NAH). In dit artikel gaat dr. Eric Hermans specifiek in op de problematiek van NAH bij een kind. Dit is met name van belang in gevallen waarin het NAH is ontstaan door toedoen of nalatigheid van derden. Onder ‘kinderen’ worden alle personen verstaan in de leeftijdsgroep van 0 t/m 24 jaar. Deze leeftijdsgrens is gekozen omdat de hersenen pas rond het 25e jaar volledig ontwikkeld zijn.

Aantallen
Jaarlijks lopen in Nederland minstens 19.000 kinderen NAH op. Het gaat hierbij om twee soorten van NAH, namelijk traumatisch (ca. 15.000) en niet-traumatisch NAH (ca. 4.000). Traumatisch NAH ontstaat ten gevolge van uitwendig geweld tegen het hoofd. Niet-traumatisch NAH ontstaat door een ziekte waarbij de hersenen betrokken zijn geweest. Bedacht moet worden dat het aantal van 15.000 jaarlijkse traumatische NAH’s bij kinderen een flinke onderschatting van de werkelijkheid is. Het betreft namelijk alleen de kinderen die in ziekenhuizen gezien worden want degenen die alleen bij de huisarts komen worden niet centraal geregistreerd. En degenen die helemaal geen medische hulp inroepen na een val of klap op het hoofd worden uiteraard nergens geregistreerd. Uit Amerikaans onderzoek komt naar voren dat het werkelijke aantal drie tot vijf keer zo hoog zou kunnen zijn als deze gevallen wél worden meegeteld. Dit aantal staat in schril contrast tot de circa 200 kinderen die jaarlijks in Nederlandse revalidatiecentra worden gezien.
 
Gradaties van ernst
NAH wordt naar ernst onderverdeeld in drie categorieën: licht, matig en ernstig. Van alle NAH’s is 80 á 90% licht, 10 á 15% matig en 5 á 10% ernstig. Licht NAH omvat ook hersenschuddingen en veroorzaakt in verreweg de meeste gevallen geen lange termijngevolgen. Toch kan licht NAH – dus ook een hersenschudding – in ongeveer 20% van de gevallen wel degelijk leiden tot lange termijngevolgen. Met nadruk wil ik erop wijzen dat het ontbreken van zichtbare schade op de MRI scan niet persé betekent dat er geen schade is. Ik schat het aantal kinderen in Nederland dat leeft met lange termijngevolgen van NAH op ongeveer 100.000.
 
Mogelijke gevolgen op lange termijn
Lange termijngevolgen van NAH bij kinderen liggen op vijf terreinen: 
 
Lichamelijk, vooral hoofdpijn, vermoeidheid en extreme gevoeligheid voor licht en geluid
Cognitief, bv. problemen met aandacht, geheugen, verwerking van nieuwe informatie, moeite met plannen en organiseren, verminderde mentale flexibiliteit
Gedragsmatig, bv. initiatiefloosheid, prikkelbaarheid, woede uitbarstingen, agressie, verminderde belastbaarheid, gebrek aan inzicht in eigen functioneren
Communicatief, bv. niet op woorden kunnen komen, grapjes niet begrijpen of letterlijk opvatten, bedoelingen van anderen niet begrijpen
Sociaal-emotioneel, bv. impulscontrole, sociale situaties niet doorzien, verminderd sociaal contact, onverschilligheid, stemmingswisselingen
 
Specifieke aandachtspunten bij kinderen
 Jonger is slechter
Traditioneel is altijd gedacht dat kinderen vollediger herstellen van NAH naarmate ze jonger zijn bij het oplopen daarvan. De laatste jaren wordt uit wetenschappelijk onderzoek echter steeds duidelijker dat het tegenovergestelde het geval is: hoe jonger de leeftijd, hoe slechter de prognose. De achtergrond hiervan is eenvoudig: hoe jonger een kind is, hoe minder vaardigheden het heeft opgebouwd. Het aanleren van nieuwe vaardigheden na een NAH moet dus gedaan worden met een beschadigd brein. De kans op succes neemt daarmee uiteraard af.
 
Growing into deficits
Ook in gevallen waarin de schade na een NAH aanvankelijk lijkt mee te vallen is er kans dat zich in een latere levensfase alsnog problemen zullen gaan voordoen. Dat komt doordat de ontwikkeling van de hersenen doorgaat tot het 25e levensjaar. Als een vroeg opgelopen hersenletsel gelokaliseerd is in een hersenregio waar functies gecoördineerd worden waar pas in een latere levensfase een beroep op wordt gedaan, zullen de problemen zich ook pas in die fase gaan manifesteren. Dit verschijnsel wordt growing into deficits genoemd, het kind groeit vanzelf in zijn beperkingen.

Een berucht voorbeeld hiervan is de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs. Een jongetje is op zijn vierde jaar van de schommel gevallen en heeft gedurende de tijd op de basisschool zijn problemen kunnen maskeren. Op de basisschool hoeft een kind niet zelfstandig beslissingen te nemen; de weg wordt voor hem of haar uitgezet. In het voortgezet onderwijs worden echter vaardigheden gevraagd waar eerder niet aan werd geappelleerd: agenda bijhouden, huiswerk plannen, daginvulling organiseren, logisch redeneren, de weg vinden naar de lessen in het grote schoolgebouw, enz. Het komt vaak voor dat kinderen met NAH niet aan deze eisen kunnen voldoen. Ouders en leerkrachten tasten dan in het duister over de oorzaak van de problemen. Hij was toch altijd een goede leerling ….. Een verband met de val van de schommel wordt niet meer gelegd want de dokter had toch gezegd dat het allemaal goed was afgelopen…..
 
Meer weten? 
In een volgend artikel wordt er ingegaan op de lichamelijke en sociale gevolgen van NAH op de langere termijn. Op de website www.overhethoofdgezien.nl  kunt u meer informatie vinden en kan ook het boek ‘Over het hoofd gezien; 100.000 kinderen met niet-aangeboren hersenletsel’ besteld worden. 
 
Dr. Eric Hermans is expert op het gebied van niet-aangeboren hersenletsel en heeft tientallen artikelen over dit onderwerp gepubliceerd. Daarnaast is hij een veelgevraagd spreker op nationale en internationale congressen en symposia.